“Toename psychische klachten tijdens coronacrisis, vooral voor jongeren”, “Meer jongeren zijn eenzaam of depressief door de lockdown”, “Meer dan de helft van de jongeren voelt zich moe en somber door coronacrisis” en “Toename stress- en burn-outklachten jongeren”. Het zijn allemaal krantenkoppen van de laatste tijd. We zien het gedeeltelijk terug in de cijfers van jeugdzorg en het aantal crisistelefoontjes, maar we horen het vooral in het nieuws en de media. Ook de blogs in de Mental Health Awareness week stonden in het teken van depressiviteit. Maar hoe ziet dat er nou uit in de praktijk? In deze blog lees je drie (geanonimiseerde) casussen uit de dagdagelijkse praktijk.
Amir (26 jaar)
Amir kwam enkele jaren geleden naar Nederland voor zijn studie. Hij is de Nederlandse taal niet machtig en moet ook erg wennen aan de cultuur. Het grootste verschil is echter het onderwijssysteem. Waar hij in het Midden-Oosten gewend was dat de docent de lesstof overdraagt, merkt hij in Nederland dat hij vooral zelf aan de bak moet: lezen, voorbereiden en vragen stellen tijdens het college. Het kost hem meer dan gemiddeld moeite om de stof bij te benen en daar bovenop ervaart Amir extra belemmeringen. Zijn docent vermoedt dyslexie en adviseert Amir om daar onderzoek naar te laten doen. Tegelijkertijd ervaart Amir hoofdpijn en duizeligheid waarvan de oorzaak nog niet duidelijk is. In augustus 2020 vindt de intake plaats. Amir vertelt dat hij al van jongs af aan moeite heeft met lezen en schrijven en dat hij woorden en zinnen door elkaar gooit. Hij kan zich maar moeilijk concentreren op het lezen, het schrijven van papers of op zijn docenten tijdens de colleges. Het diagnostisch onderzoek richt zich op dyslexie, maar ook op persoonskenmerken zoals aandachts- en concentratieproblemen en zijn executieve functies. In verband met een beperkt sociaal netwerk, het ondernemen van weinig activiteiten en de stress gerelateerde klachten wordt ook de hypothese depressie onderzocht.
Het blijkt uiteindelijk een combinatie van factoren maar duidelijk is wel dat het met Amir niet goed gaat. Hij voelt zich alleen en verloren in Nederland en lijkt te verdrinken in zijn studie. Hij had zo graag gewild dat er iemand was die hem had opgevangen, wegwijs had gemaakt en had laten zien waar hij terecht kon bij problemen. Door tegenvallende studieresultaten is hij afgestroomd en daardoor is zijn gevoel van falen toegenomen wat heeft geresulteerd in een toename van stress en negatieve stemmingsklachten. Ook het dreigende gezichtsverlies bij zijn familie draagt hier op een negatieve manier aan bij.
Behandelinterventie één bij een depressieve stemmingsstoornis is vaak het activeren van de cliënt. Voor Amir zou dat betekenen: zijn dag- en nachtritme in stand houden, de dagelijkse activiteiten blijven ondernemen en ook de studie weer oppakken. Daarnaast helpt het vaak om te sporten (wat Amir ook graag deed) en eropuit te gaan. Door de lockdown waren deze activiteiten niet mogelijk en dat maakte het voor Amir extra zwaar. Zijn mentale weerbaarheid wordt dagelijks op de proef gesteld en de wekelijkse gesprekken zijn voor hem zowel een vloek als een zegen. Vanuit zijn culturele achtergrond vindt hij het heel lastig om zich kwetsbaar op te stellen (hij voelt zich ‘naakt’), maar hij merkt ook dat het ordenen van zijn gedachten en het leren aanpakken van de ‘demons in his mind’ hem erg helpen.
Dorian (23 jaar)
Met een brede glimlach en zijn vriendelijke karakter lijkt Dorian op het eerste oog een stoere jongvolwassene die de wereld in zijn zak lijkt te hebben. Wie verder kijkt dan de charmante façade ziet een kwetsbare jongen met een belast verleden. Een verleden dat zich kenmerkt door misbruik en geweld wat heeft geleid tot verkeerde keuzes met grote gevolgen. Drugs, geweld en het harde leven van de straat en de gevangenis zijn Dorian niet onbekend. Vastbesloten zijn leven te veranderen, gaat hij op zoek naar zichzelf. Naar de kleine jongen in hem die ooit grootse plannen had. Maar in die zoektocht raakt hij verloren en teruggeworpen op alles wat hij niet wil zijn. Verstrikt in zijn eigen keuzes en de verantwoordelijkheden die horen bij een volwassen leven. Er is niet veel voor nodig om de hoog opgetrokken muur af te brokkelen, maar voordat je goed en wel kunt kijken wie er achter die muur verscholen zit, wordt er weer een nieuw pantser opgeworpen: een vlugge grap gevolgd door een grote, brede glimlach. Vluchten en wegstoppen, de perfecte strategie voor het vermijden van de pijn van vroeger. En zelfs dat geeft hij aan met een grote glimlach: hij weet precies hoe het bij hem werkt. Hij is niet alleen streetwise maar kent ook zichzelf door en door. Sociaal wenselijk? Of toch behoefte aan het legen van die loodzware rugzak? Dorian tast af en berekend. Mechanismen die hem al langere tijd in leven houden. Hij overleeft maar wil graag weer kunnen leven. Dat kan hij niet langer alleen, dus accepteert hij nu hulp. Maar waar te beginnen?
Dorian groeide op in een onrustige buurt waar veel onderlinge ruzie was. Regelmatig werd hij ingezet om de ruzie uit te vechten. De ruzies zetten zich daarna vaak achter gesloten deuren voort. Zo was er voor Dorian eigenlijk nooit rust. Diagnostisch onderzoek leverden hem de classificaties ADHD en ODD op, maar dat zorgde niet voor een verbetering van de situatie. Een verhuizing bracht wel één verbetering mee. Eén, want de ruzies thuis bleven en het daarmee geleerde gedrag van Dorian ook. Al snel stroomde hij af op school. Tot zes keer toe mislukte de opleiding van zijn dromen en toen besloot hij voor het snelle geld te gaan. Het jeugdige leven, dat naar zijn idee van hem was afgepakt, in te halen. Met alle gevolgen van dien. De arrestaties en gevangenisbezoeken, de ruzies en het onveilige gevoel op straat. Het lijkt niet meer door het pantser heen te dringen. Inmiddels heeft Dorian goede vrienden om zich heen verzameld, maar veilig voelt hij zich nog steeds niet. En de juiste keuzes maken lukt hem evenmin. Tot voor kort was hij in loondienst, werkte hard en verdiende goed. Maar de verleidingen zijn groot en de valkuilen van vroeger zijn er overal. Dorian heeft niet geleerd het anders te doen en daarnaast is zijn omgeving voor hem niet helpend geweest. Nu staan de tranen achter zijn ogen als hij vertelt over alle ellendige dingen die hem zijn overkomen. Hij stopt ze weg, want van huilen wordt hij kwetsbaar en kwetsbaarheid mag er niet zijn. Nog niet. Want hij wil het graag veranderen. Zelfstandig zijn leven kunnen leiden met alle verantwoordelijkheden van dien. Daarvoor zoeken we passende hulp. Stap voor stap, want Dorian is vluchtig en het vertrouwen komt te voet, maar gaat te paard.
Aisha (21 jaar)
Ruim vijf jaar geleden kwam Aisha met haar familie vanuit het Midden-Oosten naar Nederland, vastberaden om hier een hardwerkend bestaan op te bouwen. Enkele jaren later verhuisde Aisha naar Groningen om te studeren. Los van haar familie en de culturele invloeden ontdekte ze hoe vrij Nederland kan zijn én hoe vrij ze zelf wilde zijn. Dit zorgde voor een intern conflict: leven zoals ze dat zelf wilde of gehoorzamen aan de culturele tradities zoals die haar werden opgelegd. De angst om door haar familie verbannen te worden werd groter en groter en daarmee ook haar psychische problemen.
In november 2020 spreken we elkaar voor het eerst tijdens de intake. Aisha is een open boek en niet bang om haar emoties te tonen. Ze vertelt, ietwat beschaamd weliswaar, dat ze het niet goed trekt. Ze voelt zich angstig, opgesloten en op school gaat het totaal niet goed. Met name focussen op wat er wordt gezegd, op tijd klaar zijn met examens en opdrachten en haar aandacht houden bij de studieboeken en dan ook nog begrijpen wat ze ermee moet doen. Haar hoofd raakt overvol en ze wil graag hulp.
Opvallendheden in aandacht, concentratie en zelfregulerend gedrag zijn al van jongs af aan aanwezig waarmee aangenomen kan worden dat aanleg hierin een bepalende factor is. Extra tijd op school kan haar helpen om minder gestrest te zijn tijdens de examens. Dit heeft ook invloed op haar algemene functioneren, maar al gauw blijkt er meer aan de hand.
Aisha raakt in sociale isolatie. Enerzijds als gevolg van de lockdown en coronamaatregelen, anderzijds omdat zij angsten ontwikkelt voor de wereld om haar heen. Ze wil graag onder de mensen zijn, maar is bang dat de mensen haar afwijzen, haar niets waard vinden en niet graag bij haar zijn. Ze begint het sociale contact af te stoten en zelfs de kleinste activiteiten zoals wandelen of boodschappen doen, worden voor haar een immense opgave. Als gevolg van haar angst wordt ook haar eetlust minder, slaapt ze slechter en verliest ze haast het contact met de wereld en zichzelf. Soms raakt ze zo verstrikt in haar eigen zwarte gedachtewereld dat haar enige oplossing is zichzelf pijn te doen.
De gesprekken brengen structuur in haar weken en zijn gericht op het aanbrengen van structuur in haar dagen, haar ondersteunen waar dat nodig is, haar netwerk opbouwen en vooral het in contact blijven. Het verloop is grillig en de ene week gaat beter dan de andere. Plots vertelt Aisha dat ze terug gaat naar het land waar ze vandaan komt. In verband met familieaangelegenheden en ze is van plan om weer terug te komen. Maar juist datgene dat haar het meest angst inboezemt (met haar familie zijn en daar niet zichzelf kunnen zijn), wordt de komende maanden haar leefwereld. We spreken af contact te houden en ook op afstand te bekijken hoe ze haar dagen en weken door kan komen. De ene week zijn de berichten somber terwijl de andere week het sporten, eten en slapen goed gaat en met familie en vrienden zijn te verdragen is. Hoe lang ze nog weg blijft, is nog steeds niet helemaal zeker. Dat het praten haar helpt, is daarentegen overduidelijk.
Drie verschillende jongeren met elk hun eigen verhaal. Depressie heeft vele gezichten en kan door verschillende omstandigheden of combinaties van factoren ontstaan. In alle gevallen is het belangrijk en helpend om de juiste hulp te zoeken. Deze lijkt mijlenver weg, maar is altijd dichterbij dan je denkt!
Ben of ken jij iemand die last heeft van (psychische) klachten? Vind je het fijn om hier vrijblijvend en laagdrempelig over in gesprek te gaan? Laat dan van je horen in een comment of privébericht.
