Herken je dat? Het gevoel dat je niet aan de (door jezelf of jouw omgeving) gestelde eisen kunt voldoen? Die steeds dichterbij komende deadline en je moet nog meer dan de helft van je taak volbrengen? De visite die over een uur al op de stoep staat terwijl je het hele huis nog schoon moet maken? Grote kans dat je ervaart dat er te veel werk te verzetten is in te weinig tijd. En dat levert stress op! Een beetje stress is goed, maar te veel en te langdurig stress kan een aanslag zijn op je lichamelijke én geestelijke gezondheid. In deze blog worden stress, burn-out en depressie nader toegelicht zodat je de signalen en verschillen leert herkennen.
Stress: gezond én ongezond
Bij stress ervaar je dat de draaglast (hetgeen je moet doen) groter is dan je draagkracht (hetgeen je op dat moment aankunt). In een noodsituatie (zoals bij gevaar of een hevige inspanning) zorgt acute stress ervoor dat je zo goed mogelijk functioneert. Je bloeddruk en hartslag stijgen, je ademhaling versnelt en je lichaam maakt het stresshormoon adrenaline en noradrenaline aan. Hierdoor ben je in staat te vechten of te vluchten. Als de noodsituatie voorbij is of wanneer je de taak hebt voltooid komt je lichaam weer tot rust. Het is belangrijk om daarna te herstellen!
Er zijn ook situaties waarbij de stress langduriger aanwezig is, bijvoorbeeld bij een scheiding of het overlijden van een dierbare of wanneer je meerdere deadlines voor school of werk moet halen. Als er geen tijd is om te herstellen en er daardoor een disbalans ontstaat, wordt stress ongezond. Het kan zelfs voorkomen dat je continu het gevoel hebt dat je onder spanning staat – en moet vechten of vluchten – waardoor de kans op serieuze problemen wordt vergroot. Dat wordt chronische stress genoemd.
Stress herkennen
De één herkent signalen van stress beter en sneller dan de ander en een ander ervaart ze op zijn beurt intenser dan de ander. Er zijn vijf niveaus waarop stressreacties tot uiting kunnen komen.
- Lichamelijke stress symptomen zoals hoofdpijn, maagklachten, trillen, hyperventilatie, overmatig transpireren, slaapproblemen en vermoeidheid.
- Emotionele stress symptomen zoals prikkelbaarheid, boosheid of frustratie en angst.
- Cognitieve stress symptomen zoals piekeren en concentratieproblemen.
- Gedragsmatige stress symptomen zoals vermijding, te veel/ te weinig eten, agressie, meer roken of drinken en overmatig actief zijn.
- Sociale stress symptomen zoals een verminderde belangstelling voor sociale contacten en meer conflicten met je omgeving.
Er kunnen meerdere oorzaken zijn voor het ontstaan van stressreacties. Werk- en studiestress zijn veelvoorkomende oorzaken, maar ook factoren in je omgeving en zelfs in je aanleg kunnen aanleiding geven voor (snellere of intensere) stressreacties.
Burn-out, als alle reserves op zijn
Langdurige stress is uitputtend voor je lichaam en geest, maar dient niet verward te worden met overspannenheid of een burn-out. Van overspannenheid is sprake wanneer er in een relatief korte periode (van een aantal maanden) te veel van je verwacht of geëist wordt. Vaak is er binnen een relatief korte herstelperiode – circa zes weken – weer verbetering merkbaar. Een burn-out ontstaat wanneer je jarenlang over je grenzen gaat en ook je energiereserves zijn opgebruikt. Hierdoor ervaar je totale uitputting. Soms zijn er ook uitvalverschijnselen merkbaar, bijvoorbeeld niet meer in staat zijn om eenvoudige taken uit te voeren of geen energie meer hebben om te wandelen, geen prikkels meer kunnen verdragen en je moeilijk kunnen concentreren. Gebeurtenissen of verplichtingen kunnen door een burn-out veel spanning geven en het lijkt alsof je geen grip en overzicht hebt op de situatie.
Burn-out herkennen
Van een burn-out is sprake wanneer de genoemde klachten minimaal een half jaar aanwezig zijn.
- Spanningsklachten zoals lichamelijk (uitgeput) en/ of geestelijk (weinig concentratie, moeilijk dingen kunnen onthouden) moe, onrustig slapen, prikkelbaar, moeite met prikkels (zoals drukte of lawaai), piekeren of een gejaagd gevoel.
- Machteloosheid doordat er meerdere problemen zijn die je niet aan lijkt te kunnen, doordat je geen grip meer hebt op de situatie of doordat je de controle verliest.
- Het onvoldoende kunnen uitvoeren van je dagelijkse bezigheden op school/ werk, thuis of in het sociale contact.
Depressie = stemmingsstoornis
Iedereen voelt zich weleens somber of minder lekker in zijn vel, bijvoorbeeld als je iets vervelends meemaakt. Dat is een gezonde en tijdelijke reactie. Als je je langer dan twee weken erg somber voelt en het gevoel hebt dat niets helpt om je beter te voelen, dan is er mogelijk sprake van een depressie. Bij somberheid hebben jouw slechte gevoelens een duidelijk aanwijsbare reden, maar bij een depressie is dit niet altijd het geval. Je voelt je dan slecht, en positieve veranderingen in jouw situatie zorgen niet dat jij je beter voelt. Een depressie is dan ook een stemmingsstoornis die ervoor zorgt dat je je erg lusteloos en somber voelt. Als je depressief bent heeft dat een negatieve invloed op jouw dagelijks leven. Sommige mensen raken in hun leven één keer depressief, andere mensen krijgen vaker last van een depressie. Bij ongeveer 50% van de mensen duurt een depressieve periode korter dan drie maanden. Bij 15 tot 20% van de mensen wordt de depressie chronisch, dat wil zeggen dat de depressie wel meerdere jaren kan duren.
Depressie herkennen
Er zijn een aantal signalen waaraan je een depressie kunt herkennen. Om van een depressie te mogen spreken, moeten de klachten in elk geval minstens twee weken aanwezig zijn en gepaard gaan met een verandering in het functioneren ten opzichte van de voorliggende periode.
- Somber gevoel of een depressieve stemming gedurende vrijwel de hele dag en bijna elke dag.
- Verlies van interesse of plezier in dagelijkse activiteiten.
- Toename of verlies van gewicht.
- Slaapproblemen, minder of juist meer slapen.
- Voortdurende onrust (gejaagdheid) of juist vertraging (geremdheid).
- Vermoeidheid, zoals verlies van energie.
- Gevoelens van waardeloosheid, je niets waard of juist schuldig voelen.
- Moeite met concentreren, denken/ onthouden en besluiteloosheid
- Regelmatig terugkerende negatieve gedachten over jezelf, de dood en/ of zelfdoding.
In alle gevallen is het belangrijk om er niet alleen mee te blijven lopen. Tijdig de juiste hulp ontvangen kan helpen om de klachten te verminderen of ergere problemen te voorkomen. In de volgende blogs lees je tips om mentaal gezond te blijven!
Ben of ken jij echter iemand die last heeft van deze of andere (psychische) klachten? En vind je het fijn om hier vrijblijvend en laagdrempelig over in gesprek te gaan? Laat dan van je horen in een comment of privébericht.
